Ngày nay với cuộc sống bề bộn với nhiều mối lo âu đã khiến cho nhiều gia đình không còn quá chú trọng đến mâm cơm ngày Tết. Tuy nhiên, từ lâu những mâm cỗ Tết dâng cúng tổ tiên đã là một phong tục đáng quý đặc trưng của người Việt. Đó là cách con cháu thể hiện sự tưởng nhớ, lòng biết ơn đối với ông bà, tổ tiên của mình. Vậy mâm cỗ ngày Tết ở ba miền có gì đặc biệt?
1. Mâm cỗ ngày Tết ở miền Bắc: cỗ đầy mâm, món ăn nhiều màu sắc
Người xưa thường quan niệm rằng: Sự sinh động và giàu màu sắc trên mâm cỗ sẽ mang lại tài lộc cho gia chủ. Vì vậy mà những mâm cỗ ở miền Bắc luôn có rất nhiều món với các nguyên liệu đa dạng. Bên cạnh đó, họ cũng quan niệm rằng việc trình bày mâm cỗ trong ngày Tết cũng không được làm một cách qua loa, đại khái mà phải được bày biện khéo léo và đẹp mắt.
Mâm cỗ Tết miền Bắc thường có 4 bát, 4 đĩa tượng trưng cho tứ trụ, bốn mùa và bốn phương; cỗ lớn thì 6 bát, 6 đĩa hoặc 8 bát 8 đĩa tượng trưng cho phát lộc phát tài. Mâm cỗ Tết miền Bắc, đặc biệt là của người Hà Nội thường theo đúng nét cổ truyền của dân tộc, ví dụ như: đĩa xôi gấc đỏ tươi thể hiện mong ước được nhiều may mắn, thịt gà luộc phải là thịt gà trống thiến, canh bóng lợn và nấm, miến nấu lòng gà,...
Các món khác cũng hay gặp là canh mọc với nấm, canh giò nấu măng sẽ được rắc những cọng hành lá xanh để tô điểm thêm màu sắc và cho hương vị thêm thơm hơn. Còn món khô gồm có các loại giò chả, giò xào,... là đặc trưng riêng biệt nhất của mâm cỗ miền Bắc. Bánh chưng là một món không thế thiếu. Bánh được cắt chia 8 đều đặn và dọn lên mâm kèm dưa hành hoặc dưa muối chua.
Ngoài ra, thịt đông cũng thường xuất hiện trên mâm cỗ ngày Tết và được làm nhiều để dành ăn suốt Tết. Ở nhiều địa phương, còn có món chè kho – một món ăn từ lâu đã trở thành món ăn thân thiết, luôn hiện diện trong mỗi mâm cơm cúng tổ tiên vào dịp Tết.
Giò xào - Món ăn đặc trưng trong những ngày Tết ở miền Bắc
2. Mâm cỗ ngày Tết ở miền Trung: Cỗ giản dị
Miền Trung với khí hậu khắc nghiệt và đặc điểm khí hậu đặc trưng đã tạo nên nền văn hóa ẩm thực miền Trung có đôi phần khác biệt với miền Bắc. Cỗ Tết miền Trung thường đơn giản hơn so với miền Bắc. Các món ăn thường được chia vào các bát nhỏ bày biện trên chiếc mâm tròn nhưng cũng rất đa dạng, thể hiện tinh thần tiết kiệm, yêu thương và sẻ chia.
Các món ăn Tết của người miền Trung hay xoay quanh các món cuốn với bánh tráng và rau. Vì vậy bữa ăn ngày Tết rất thường thấy thịt gà luộc, thịt heo, trứng chiên, các loại nem,... Ngoài ra, người miền Trung còn chú trọng nhiều hơn đến yếu tố lưu trữ nên cũng thường có các món kho mặn hoặc món hấp như tôm rim, thịt kho tàu, thịt ngâm nước mắm,...
Bên cạnh đó, món bánh tét hay bánh chưng miền Trung cũng khác các vùng miền khác. Món bánh này thường được gói chặt hơn, nhân đậu xanh ít để giúp bánh bảo quản được lâu hơn.
Còn mâm cơm để cúng ông bà trong 3 ngày Tết là mâm cỗ có nhiều món ăn được chế biến gồm đủ các thành phần: Thượng cầm gồm các loại gia cầm biết bay như chim, gà, vịt… Hạ thú gồm các gia súc trên mặt đất như: heo, bò, gà… Rồi các loài thủy tộc dưới nước như: tôm, cua, cá…
Nem được làm từ thịt lợn xay nhuyễn, trộn với bì, gia vị, tỏi thái lát, lá đinh lăng rồi ủ chua cho lên men đến chín
3. Mâm cỗ ngày Tết ở miền Nam: Trù phú và phóng khoáng
Mâm cỗ Tết của miền Nam thường có nhiều đồ nguội do thời tiết nắng nóng. Cũng vẫn là bánh chưng xanh ấy, nhưng ở miền Nam lại là những khoanh bánh chưng dài được xắt miếng và đi kèm với đĩa củ cải ngâm nước mắm. Bát canh măng nấu sẽ được dùng măng tươi thay cho măng khô. Đĩa thịt heo luộc, đĩa gỏi tôm thịt, đĩa nem, đĩa chả giò,... cũng là những món ăn không thể thiếu trên mâm cỗ Tết ở miền Nam.
Nhưng có lẽ sự khác biệt rõ rệt nhất trong mâm cỗ ngày Tết ở miền Nam so với các miền khác là loại thịt dùng cho mâm cỗ Tết thường là thịt kho tàu (thịt heo, trứng nấu với nước dừa) và món canh khổ qua với mong muốn những khó khăn, đau khổ của năm cũ sẽ qua đi. Tùy theo từng địa phương, ta còn bắt gặp thêm mâm cỗ có các món như: bánh ít, cơm rượu…
Thịt kho trứng - món ăn quen thuộc trên mâm cơm ngày Tết của người miền Nam
* Hãy truy cập Edu2Review mỗi ngày để đón đọc nhiều kỷ lục hấp dẫn nhất do độc giả bình chọn.
Hồng Phương tổng hợp
Edu2Review - Cộng đồng đánh giá giáo dục hàng đầu Việt Nam
