Những vụ việc đáng tiếc với các bé ở độ tuổi mầm non hay cấp 1 xảy ra ngày càng nhiều. Bên cạnh sự thiếu cẩn trọng từ phụ huynh, việc trẻ em thiếu hụt kỹ năng sinh tồn cũng là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này. Một ví dụ đáng học hỏi là tại Đài Loan, những kỹ năng và nhận thức về tầm quan trọng của kỹ năng sinh tồn đã được dạy cho trẻ ngay khi trẻ khoảng 2-3 tuổi.
Dưới đây là tổng hợp những kỹ năng bé cần biết để giúp bản thân tránh khỏi nguy hiểm.
Dạy trẻ học bơi
Môi trường nước là mối đe dọa với cả mọi người, không chỉ trẻ em. Tỷ lệ tử vong do đuối nước ở Việt Nam cao nhất trong khu vực và cao gấp 8 lần các nước phát triển. Trung bình có khoảng 2.800 ca đuối nước được phát hiện mỗi năm. Đây là một con số đáng báo động về sự nguy hiểm của tai nạn đuối nước. Chính vì thế, học bơi là một trong những kỹ năng sinh tồn quan trọng cần dạy cho trẻ.
Giữ bình tĩnh
Khi hoảng loạn, chúng ta thường bối rối, sợ hãi và phạm sai lầm. Đối với trẻ nhỏ, sự hoảng loạn sẽ càng nhân lên khi gặp tình huống không hay. Do đó hãy dạy con cách kiểm soát sự hoảng loạn và giữ bình tĩnh trong nhiều hoàn cảnh. Để có thể giúp trẻ giữ được bình tĩnh tốt, các phụ huynh phải dạy trẻ cách nhận biết mối nguy. Mỗi hiện tượng xảy ra đều có nguyên nhân, nên những suy luận hợp lý sẽ giúp trẻ lường trước những nguy hiểm có thể xảy ra và tìm cách giảm bớt hậu quả nghiêm trọng.
Trong quá trình trò chuyện với bé, bạn có thể xen kẽ những câu hỏi giả định về các tình huống xấu. Các câu trả lời của bé sẽ cho thấy quan điểm và phản ứng dự kiến của trẻ. Sau đó, phụ huynh nên đưa ra lời giải thích và đánh giá tình huống, chỉ ra những hành động cần thiết để bé có thể hình thành phản xạ một cách tự nhiên hơn.
Giữ bình tĩnh là kỹ năng sinh tồn cơ bản (Nguồn: ilslearningcorner)
Đồng thời, các phụ huynh cũng nên là một tấm gương cho trẻ. Bởi trẻ có thói quen bắt chước theo hành động của người lớn. Bản thân phụ huynh nên thể hiện sự bình tĩnh trong các tình huống xã hội mà mình gặp phải. Thói quen hùng hổ giải quyết vấn đề một cách vội vàng có thể khiến trẻ học theo và vội vàng phản ứng khi gặp sự cố.
Kỹ năng cấp cứu
Dạy trẻ gọi cấp cứu và sơ cứu trường hợp có tai nạn xảy ra là một điều rất cần thiết. Bạn nên dạy chúng cách sơ cứu như cầm máu, chăm sóc vết bỏng, khử trùng vết thương, dán băng y tế đơn giản… để giúp bản thân và người khác. Trên tủ lạnh, cánh cửa hay bất cứ vị trí nào dễ nhìn thấy, bạn nên ghi sẵn một danh sách số điện thoại quan trọng như: số điện thoại của người thân trong gia đình, xe cấp cứu, cứu hỏa, cảnh sát… để con dễ nhận ra.
Ở các nước tiên tiến, chương trình học của trẻ thường bao gồm những bài ngoại khóa hướng dẫn vấn đề này tùy theo từng lứa tuổi. Trong đó, hướng dẫn trẻ biết cách gọi cấp cứu là một hành động đơn giản và cơ bản nhất. Cùng với đó, ba mẹ nên hướng dẫn trẻ nếu dùng điện thoại thì nên để loa để có thể nói được trong khi giúp đỡ bố/ mẹ, người đang ở trong trạng thái bị thương...
Nên hướng dẫn trẻ những thao tác sơ cứu đơn giản (Nguồn: icons8)
Kỹ năng xác định phương hướng
Chúng ta không thể đòi hỏi bé nhìn bản đồ tốt hoặc có thể xác định hướng theo vị trí của mặt trời khi lỡ bị lạc hoặc mất tích, nhưng kỹ năng xác định phương hướng cơ bản là kỹ năng sinh tồn cần thiết, giúp chúng an toàn trong nhiều trường hợp. Để làm được điều này, phụ huynh có thể cho bé làm quen với bản đồ, những ký hiệu đơn giản trên bản đồ, cách xác định phải trái... Khi đi tới một điểm công cộng hoặc xa khu vực nhà bạn, hãy cho phép trẻ dẫn đường để đến một vị trí xác định nào đó. Bằng cách này, bé sẽ làm quen với kỹ năng quan sát và ghi nhớ.
Kỹ năng tự vệ
Con bạn có biết cách tự vệ nếu bị tấn công không? Chúng có thể sử dụng các động tác phòng thủ cơ bản để tự cứu mình không? Hãy cho con được học về kỹ năng phòng vệ và thời gian phù hợp để chạy trốn. Hiện nay, các lớp học tự vệ cho trẻ được tổ chức khá nhiều, phụ huynh nên để trẻ tham gia các khóa học này để được hướng dẫn bài bản nhất.
Các lớp học tự vệ giúp trẻ học cách tự bảo vệ bản thân (Nguồn: dreamstime)
Không chỉ khi ra ngoài bé mới có thể gặp nguy hiểm, trong gia đình cũng có nhiều vật dụng có thể gây nguy hiểm như dao, kéo, kim… Khi người lớn không có mặt, trẻ có thể tò mò và lấy các vật dụng đó ra chơi rồi tự gây hại cho chính mình hoặc người khác. Bạn cần khuyến cáo trẻ về sự nguy hiểm của các vật dụng này và hướng dẫn sử dụng đúng khi cần. Ở tuổi 4 – 5 là bé có thể nhận thức và bắt đầu với việc làm quen cách sử dụng những món đồ này. Bên cạnh đó, phụ huynh cần hướng dẫn trẻ tránh xa ổ điện, lửa, phích nước nóng…
Ở Việt Nam, vấn đề xâm hại cơ thể trẻ em ngày càng xảy ra nhiều hơn nhưng phụ huynh thường chưa quan tâm tới việc để trẻ nhận thực về vấn đề này. Do đó, ba mẹ cần trang bị cho con những kiến thức về các bộ phận nhạy cảm trên cơ thể, giúp con hiểu được thế nào là hành động xâm phạm thân thể, nên hành động thế nào khi bị xâm phạm cơ thể...
Cuộc sống hiện đại, các ba mẹ có nhiều điều kiện thuận lợi để chăm sóc trẻ. Tuy nhiên, sự quan tâm quá mức nếu không khéo có thể làm hạn chế những kỹ năng sinh tồn mà bé có thể tự phát triển. Vì vậy, bên cạnh việc dạy trẻ các kỹ năng này, phụ huynh nên tạo môi trường để bé có thể thực hành và tự làm những việc cần thiết trong cuộc sống.
Khuê Lâm (Tổng hợp)
