THÚY VI - Khám phá bánh Tết quê hương

Cái lạnh ấy, làm cho tâm trạng mỗi con người chúng ta càng thêm nôn nao mong Tết đến. Khắp nơi, mọi người đều tất bật chuẩn bị đón một năm mới nhiều may mắn. Ai ai cũng có những công việc riêng của bản thân, họ đều cố gắng hoàn thành tốt tất cả trước khi năm mới kết thúc. Người lớn, bận rộn với những công việc cuối năm phải hoàn tất, tính toán thận trọng những đồ dùng cần thay mới cho nhà mình. Các em học sinh thì hao hức có quần áo mới vui chơi vào những ngày mùng của Tết. Còn những bạn sinh viên xa nhà, cũng lo lắng việc đặt được vé xe, vé tàu để kịp về đón Tết cùng gia đình… và cũng sẽ còn nhiều vấn đề quan trọng khác nữa mà mọi người đều biết.

Chuẩn bị món ăn truyền thống ngày Tết đã trở thành phần không thể thiếu của mọi nhà. Bên cạnh những món ăn mặn nguyên liệu chủ yếu từ thịt, cá,… thì những món bánh cũng đóng vai trò hết sức quan trọng. Những món bánh ấy, được mọi người đặt cho chúng cái tên – “bánh Tết”. Chỉ nghe tên thôi, chúng ta cũng hiểu được giá trị của chúng trong những ngày Tết ở Việt Nam, chứ không nhạt nhòa như có khi ta nghĩ chỉ là những món tráng miệng ăn để vui.

“Bánh Tết” ba miền - Sưu tầm

Cũng như vậy, năm nay mân cỗ ngày Tết ở Việt Nam không thể thiếu đi những món bánh Tết mang đậm màu sắc, cùng những hương vị dân dã của quê hương Việt Nam. Tuy khẩu vị người dân ba miền có nhiều điểm khá khác nhau, nhưng chung quy vẫn là những món làm từ nếp, thịt làm nhân và thêm những gia vị khác để phù hợp với từng miền. Qua đó, “bánh Tết” phản ánh sâu sắc nét đẹp văn hóa của dân tộc, đánh bật đặc điểm kinh tế nền nông nghiệp lúa nước của Việt Nam.

Người miền Bắc luôn chú trọng lễ nghi nên trong cuộc sống của họ luôn có kế hoạch rõ ràng. Đặc biệt, trong mân cổ ngày Tết truyền thống họ không thể để cho có sự sai sót nào. Chúng ta điểm qua những món mặn cần có, thì đặc trưng cho “bánh Tết” miền Bắc là bánh chưng ăn kèm với dưa hành.

Qua tìm hiểu, tôi biết đến làng nghề bánh chưng Tranh Khúc (làng Tranh Khúc, xã Duyên Hà, huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội). Làng nghề nổi tiếng với nhiều năm kinh nghiệm làm bánh. Chỉ tròn một tháng là đến Tết, ở làng Tranh Khúc đã rực màu xanh của lá dong; không khí bắt đầu sôi nổi chuẩn bị cho ra lò những chiếc bánh chưng thơm ngon. Để kịp đưa bánh ra thị trường, trở thành món dâng cúng tổ tiên, những món quà quê mang đậm màu sắc văn hóa Tết cổ truyền của miền Bắc. Nguyên liệu cần thiết để gói nên một chiếc bánh vuông vắn không quá cầu kì. Chọn nếp, theo người làm bánh làng Tranh Khúc ưu tiên gạo nếp cái hoa vàng, hạt đều và trắng thì bánh mới dẻo thơm và bắt mắt. Đỗ xanh làm nhân phải là loại đỗ mới, to, đều; thịt lợn có chút mỡ và nạc (hay còn gọi thịt ba chỉ) thì nhân mới béo ngon.

Theo nguồn sưu tầm qua mạng, tôi được người làm bánh làng Tranh Khúc cho biết để làm nên được bánh chưng thành phẩm cần thông qua ba giai đoạn: chế biến nhân, thao tác gói bánh và sau cùng là công đoạn nấu bánh. Chế biến nhân đòi hỏi cần phải làm chủ được vị giác, đỗ xanh ngâm nở, đãi vỏ và loại bỏ hạt xấu, cho thêm chút muối xào đỗ nhanh đến khi đỗ chín bở mang tán nhuyễn. Thịt mang đi chần xơ qua thịt sẽ chắc và sạch, thêm vào chút muối và tiêu để thịt thấm đều. Sau đó, vo tròn thịt để trong với đỗ xanh làm lớp bao bọc bên ngoài. Tiếp theo thao tác gói bánh không cần khuôn nhưng vẫn làm nên những chiếc bánh chưng vuông vắn. Lá dong rửa sạch, cắt bỏ sống lá đi, và lau khô lá; chuẩn bị gạo nếp đã được ngâm hai tiếng, vo sạch cho thêm muối và hạt nêm theo khẩu vị người miền Bắc. Cuối cùng gói bánh cho chặt tay, buộc lạc chắc chắn rồi mang nấu trong vòng 8 – 10 tiếng tùy theo thời tiết. Khi bánh chín, họ mang bánh rửa với nước lạnh để lá không bị khô và có màu đẹp hơn, và dùng vật nặng đè lên để nước trong bánh chảy ra hết. Khi đó bánh sẽ nở đều, các góc bánh chắc hơn.

Miền trung với khí hậu khó khăn, thay đổi thất thường nhưng đặc sản bánh Tết ở đây cũng khá hấp dẫn. Với Huế, bánh đậu xanh hoa quả không còn xa lạ với họ. Bánh với nhiều hình dạng khác nhau, màu sắc sặc sỡ, bắt mắt cả người lớn và trẻ em. Bánh mang vị béo ngon của đậu xanh với nước cốt dừa, làm nên màu sắc đặc trưng “bánh Tết” cho nơi đây.

Miền Nam được sự hưởng ân do trời đất ban tặng nên nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào. Con người năng động, thân thiện, sáng tạo và không ngại khó khăn. Họ đã làm ra vô số món bánh Tết đặc sắc không nơi nào có thể cạnh tranh được. Về Nam Bộ, khi được hỏi đến bánh Tết ở đây, ai ai cũng không cần suy nghĩ mà trả lời là bánh tét. Nhiều nơi hình thành nên những làng nghề bánh tét riêng và mang danh khắp nơi. Như bánh tét Trà Cuôn (tỉnh Trà Vinh) với nét đặc trưng riêng màu xanh nếp được lấy từ rau ngót. Nếp không được xào trước mà để gói luôn, giúp bánh có thể giữ lâu hơn. Xuôi về Cần Thơ, chúng ta không quên nơi này nổi tiếng với bánh tét lá cẩm. Màu tím của nếp được lấy từ lá cẩm, tím mộng mơ khiến cho khoanh bánh khi cắt ra mang chút mơ màng.

Tuy bánh ở mọi nơi khác nhau, nhưng theo truyền thống người Nam Bộ bánh có hai loại: bánh tét mặn nhân thịt và bánh tét chay nhân chuối hay đậu xanh. Cách gói bánh khá cầu kì giống nhau, nhất là khâu buộc lạc, người buộc bánh phải chú trọng lực tay cho vừa đủ, không nên buộc bánh quá chặt hay quá lỏng như vậy bánh sẽ không chín đều và ngon. Bánh tét sẽ được buộc thành từng chùm hai đòn lại với nhau. Bởi, người làm bánh cho rằng, như vậy thể hiện sự trọn vẹn, đong đầy và hạnh phúc. Vào 28 hay 29 Tết, người dân đã tất bận chuẩn bị đầy đủ nguyên liệu và bắt tay gói, kịp cho đêm giao thừa nhà nhà quay quần bên nhau hưởng thức hương vị bánh Tết thiên nhiên mà dân dã, ấm áp tình cảm gia đình.

Người làm bánh… – nguồn: News.zing.vn

Ngày nay, công nghệ hiện đại, con người thêm sáng tạo ra nhiều loại bánh phục vụ Tết ngày càng đa dạng và phong phú. Nhưng những làng nghề làm “bánh Tết” trải dài từ Bắc và Nam vẫn phát triển không kém. Họ quan niệm rằng, muốn giữ gìn và phát triển truyền thống của ông bà ngày xưa đã cất công tìm ra. Họ sống với nghề, với niềm đam mê khéo léo của bản thân. Bởi, truyền thống vẫn là cái cốt lõi quan trọng làm nên cái hiện đại. “Bánh Tết” truyền thống mang đậm màu sắc văn hóa dân tộc, nó như hòn ngọc phải được mài giũa, phát huy sự trong sáng của ngọc, giúp chúng đi sâu vào trong tiềm thức con người. Mỗi dịp xuân về, những người nội trợ lại tất bận chuẩn bị nguyên liệu làm bánh.

Họ bảo: “Làm bánh sẽ có cái vui riêng của nó, họ hạnh phúc khi cầm trên tay sản phẩm chính bàn tay mình làm ra, hạnh phúc vì những điều tưởng chừng đơn giản nhưng lại vô cùng trân quý”. Họ cũng sẽ nói: “Không sao cả” khi có khó khăn, và tự bản thân họ vượt qua những trở ngại đó. Có lẽ, sẽ có có nhiều người cho rằng người làm bánh đang lừa dối bản thân, bởi khi làm bánh rất cần sự khéo léo và khá nhọc nhằn. Nhưng tôi tin không như vậy, thanh xuân họ dóc hết vào nghề, và vẫn còn nhiều điều tốt đẹp luôn ẩn sâu trong đấy. “Bánh Tết” mãi là viên ngọc trong sáng thấm đậm tình quê hương, tình yêu thương của những món quà quê đối với người con xa xứ mà người làm nên chúng gửi gắm hết vào đấy.

THÚY VI